gerard[at]textmaker.nl – 06 222 44 965
Menu
gerard[at]textmaker.nl – 06 222 44 965
Het woord ‘podcast’ is trending. Ik hoor en zie het echt overal. Zet de radio maar eens een uurtje aan; je zult zeker twee of drie keer iemand ‘podcast’ horen zeggen. Het lijkt bovendien alsof iedereen, rijp en groen, aan het podcasten is geslagen.
De podcast is (al een paar jaar) hot, hip en happening. De early adopters storten zich inmiddels op Clubhouse, een nieuw platform vol audioverhalen. Zij lijken de podcast alweer voorbij. Later in dit verhaal komt Clubhouse kort aan de orde.
Ik heb een jaar of dertig bij de publieke radio gewerkt. Dat is waarschijnlijk de reden dat mensen mij regelmatig vragen welke kwaliteitseisen voor een podcast gelden. Als je verstand hebt van radio, dan zul je ook wel alles weten van podcasten. ’t Is immers allemaal geluid. Ja toch? Niet dan!
Laat ik beginnen met de vraag wat nou eigenlijk het grote verschil is tussen een podcast en een radioprogramma. Daarna komen we vanzelf op de titel van dit verhaal: ‘Aan welke eisen voldoet een (goede) podcast?’. Waar hebben we het over?
’t Is een beetje suf en toch broodnodig om een definitie te hebben. Komt ‘ie:
Een podcast is een opgenomen audiobestand. De distributie gebeurt via internet.
Het lijkt een open deur, al heb je deze beschrijving wel nodig om beter te begrijpen aan welke eisen een podcast moet voldoen.
Een podcast is nooit live. Het gaat altijd om een audioproductie die voorafgaand aan de verspreiding is gemaakt. De distributie verloopt via podcast-apps en podcastplatforms (middels ‘webfeeds’). Je kunt de meeste podcasts downloaden naar je computer, mobiel of tablet en vervolgens ook offline beluisteren.
Voor een podcast hoef je dus nooit op tijd klaar te zitten, of op een afgesproken tijdstip een apparaat aan te zetten. Jij bepaalt wáár en wannéér je een podcast start. Je luistert op afroep (on-demand), zoals dat bij Netflix werkt voor video.
Er zijn ook radioprogramma’s (of onderdelen daarvan) die eerder worden opgenomen dan de uitzending zelf. Het klinkt als een open deur als ik beweer dat zo’n opname géén podcast is. Toch wil ik dat voorbeeld iets verder uitwerken.
Wat nou als een radioprogramma eerst wordt uitgezonden en daarna via een podcast-app beschikbaar wordt gesteld. Deze werkwijze is zeer gebruikelijk. Een deel van de informatieve radioprogramma’s krijgt -na afloop van de uitzending- een 2e leven via een website, of een podcast-app. Kunnen we dat programma dan plotseling een podcast noemen? Ik vind van niet.
De naamgeving ‘radioprogramma’ of ‘podcast’ is gekoppeld aan de oorspronkelijke bedoeling waarmee het audioverhaal is gemaakt. Een warme bakker legt immers ook geen cake tussen de halfjes bruin. Hij heeft voor beide producten andere ingrediënten gebruikt en wil voorkomen dat de cake naar brood gaat smaken, of andersom. Beide producten kun je weliswaar eten en je koopt ze bij de bakker, maar ze dienen andere doelen. Daarom heten ze anders. Zo is het ook met radio en podcast.
Als iets primair als radio-interview wordt bedacht, dan wordt het -online- geen podcast, maar het blijft een opgenomen radio-item. Dat geldt andersom ook voor een podcast. Sommige radiostations zenden eerder gemaakte podcasts uit. De podcast wordt dan weliswaar via FM, DAB+, of via een live-stream uitgezonden, maar het blijft een podcast.
In de productiefase zijn er duidelijke verschillen tussen radioshows en podcastafleveringen. Vergelijk het met de ingrediënten van de bakker.
Podcasters hebben eindeloos veel (creatieve) vrijheid. Bij radio moeten de makers zich aan allerlei kaders houden. Ik noem er een paar:
1. Het programma(onderdeel) van radiomakers heeft een vooraf bepaalde lengte, al was het maar omdat het nieuwsbulletin echt niet later begint omdat een item te lang is.
2. Bovendien is het ‘format’ van de zender dwingend voor radiomakers. De tone-of-voice en de inhoud moeten in lijn zijn met de andere uitzendingen op de zender. Er zijn uitzonderingen op die regel, maar die programma’s hoor je vrijwel uitsluitend midden in de nacht.
3. Een radioprogramma ‘voelt’ veel officiëler dan een podcast. Dat komt waarschijnlijk omdat de afzender een gevestigd instituut (NPO, Sky, Veronica, etc.) is, terwijl de meeste podcasts op persoonlijke titel worden gemaakt.
Vroeger werd vaak gezegd “Radio is een vriendje”, omdat het medium je bijpraat, dichtbij is en je ontspanning biedt. Ik zie dat die rol van ‘vriendje’ langzaam wordt overgenomen door de podcastmakers.
4. Bij radioprogramma’s is het verboden dat de presentator zélf reclame maakt. Bij podcasts hoor je juist heel vaak ‘host-reads’. De regelgeving is dus anders, maar er is ook een andere overweging om schreeuwerige reclameblokken in podcasts te vermijden: de gebruiker luistert heel aandachtig en luidruchtige reclames werken averecht.
Sommige podcasters gebruiken wél reclameblokken, bijvoorbeeld voorafgaand aan hun verhaal (pre-roll), ergens in het midden (mid-roll), of na afloop (post-roll). Die blokken worden (in de meeste gevallen) speciaal voor de podcast gemaakt.
Had ik al verteld dat ‘podcast’ een samenvoeging is van de woorden ‘iPod’ en ‘Broadcast’?
Een ‘iPod’ is een MP3-speler van Apple.
Broadcast is de aanduiding voor een uitzending die gericht is op een onbeperkte groep (in tegenstelling tot narrowcast).
Clubhouse is een app met allerlei kamers waarin wordt gepraat. Audio staat centraal, net als bij een podcast en een radioprogramma, maar verder zijn er weinig overeenkomsten. Sommige kamers zijn openbaar en sommige kamers zijn besloten. Je kunt er dus -net als tienduizenden anderen- een interview horen met Elon Musk, of je kiest voor privégesprekken met een paar vrienden. De gesprekken die in ClubHouse worden gevoerd, worden niet bewaard. Je moet dus live aanwezig zijn.
Als ik alles op een rij zet, dan zijn er nogal wat verschillen tussen een podcast en een radioprogramma. Daarom wordt een audioverhaal dat is bedoeld als podcast nooit een radioprogramma. En een voormalig radioprogramma is geen echte podcast. Natuurlijk horen beide platforms wel tot dezelfde audiofamilie. Die familie wordt steeds groter (denk aan Clubhouse). Het zou goed zijn als we een nieuwe naam gaan gebruiken waarbij alle familieleden zich thuis voelen. Het begrip ‘Straudio‘ dekt voor mij de lading. Daar zit alles in: streaming, radio en audio.
Toch zijn er ook veel overeenkomsten tussen een podcast en de radio. Denk maar aan de opbouw van het verhaal, de spanningsbogen, de manier waarop de luisteraar betrokken raakt, de kwaliteit van de montage, het sounddesign en nog veel meer van dat soort ‘competenties’.
Tijdens de research voor dit blog kwam ik een omschrijving tegen van Maike van Pelt, adviseur digitale geletterdheid bij Probiblio.
Je kunt naar een podcast luisteren waar en wanneer je wilt. Het liefst met koptelefoon.
Een goede podcast heeft een professionele audiokwaliteit en vertelt een kloppend verhaal, waarbij de luisteraar zich persoonlijk aangesproken voelt. Dat laatste is echt een ‘must’, want de meeste podcastluisteraars gebruiken een koptelefoon waardoor je alle geluiden nog intenser hoort.
Podcastpareltjes zijn audioverhalen die je meesleuren; beelden oproepen en ruimte laten voor verwondering en een eigen visie op het onderwerp.
Maike zegt hier een paar dingen die van essentieel belang zijn om de kwaliteit van een podcast vast te stellen. Ze noemt zaken als: ‘professionele audio-opnamen’, ‘een sterk verhaal’ en ‘persoonlijk aanspreken’. Dat klinkt misschien eenvoudig en logisch, maar ‘t zijn best lastige taken voor een (beginnend) podcastmaker.
Daarover een volgende keer keer.
De journalist Ben Hammersley (the Guardian) verzon in de namen ‘Audioblogging’, ‘GuerillaMedia’ en ook ‘Podcasting’.
De techniek om de audiobestanden bij de gebruiker te krijgen werd bedacht door Dave Winer.
De DJ Adam Curry was één van de eersten die het ‘podcasten’ populair maakte (vooral in de VS).
NB.: Met dank aan Jelle Koolstra voor zijn kritische feedback.
gerard[at]textmaker.nl |
©Textmaker, Hoogland | 2011-2024