Het staat er echt: “De lokale media zijn failliet”. ’t Zijn niet mijn woorden, ze komen uit de mond van Teun Gautier, initiatiefnemer van De Coöperatie. Gautier zei het bij BNR Nieuwsradio (luister maar op 1:26″00′).
Misschien denk je nu: “So what, is het erg dat de lokale journalistiek op sterven na dood is?” Ik vind van wel. Dat zal ik uitleggen.
Lokale politiek
In 2018 worden er weer gemeenteraadsverkiezingen gehouden. Je gaat dan stemmen op jouw lokale volksvertegenwoordigers. Maar heb je enig idee wie er op dit moment in de raad zitten? Weet je welke partijen jouw belangen vertegenwoordigen? Welke beloften ze in 2014 hebben gedaan en wat ze daarvan hebben waargemaakt? Weet je welke hoofdpijndossiers er in jouw gemeente spelen? Weet je welke pijnstillers er van jouw geld zijn gekocht? Ik veronderstel dat je op veel vragen geen genuanceerd antwoord weet. Als ik het mis heb, dan sorry.
Het valt niet mee om informatie over de lokale politiek te verzamelen. Je kunt natuurlijk een vrije zaterdag gaan rondneuzen op de website van de gemeente. Daar is veel informatie te vinden. Jammer genoeg ontbreekt iedere vorm van duiding.
Geschreven pers
Je kunt ook iets regelmatiger in het plaatselijke weekkrantje kijken. Tussen de advertenties en de ingestuurde persberichten staat af en toe een kort verhaaltje van de plaatselijke journalist. De kans is klein dat je een uitgebreide analyse van het politieke proces in jouw stad of dorp te lezen krijgt. Het is waarschijnlijker dat het artikel gaat over de opening van een nieuwe speeltuin, of over een zeer geslaagd bokbierfestival.
Met een beetje mazzel kun je aan een regionale krant komen. Daar staat met grote onregelmatigheid nog wel eens een politiek getint onderwerp in, of een column van een bekende plaatsgenoot. Hetzelfde geldt voor de regionale omroep. Als je geluk hebt dan wordt er in een enkel programma een paar minuten gediscussieerd over de perikelen in jouw gemeente, maar in de regio zijn nog veel meer gemeenten die ook aandacht nodig hebben. Veel tijd voor jouw directe leefomgeving is er dus niet.
Lokale omroep
Dan rest nog de lokale omroep. Daarvan heb je een commerciële en een publieke variant. Ik beperk me hier -gemakshalve- tot de lokale publieke zendgemachtigden. Daar zijn er zo’n 260 van in Nederland. De programma’s worden gemaakt door 20.500 mensen, waarvan er 20-duizend vrijwillig hun bijdrage leveren. Vijfhonderd betaalde krachten dus. Gemiddeld bijna twee per omroep. Deze groep mensen maakt 45-duizend uur radio en vijfduizend uur televisie per week. PER.WEEK.STAAT.ER.
By the way: iedere gemeente moet per woonruimte ongeveer €1,30 reserveren voor de publieke lokale mediavoorziening. Daar worden die twee betaalde krachten van bekostigd, net als de noodzakelijke apparatuur, de huisvesting, studio-inrichting, koffie-automaat, licenties voor software, etc., etc.
Omroep EVA
Bij ons in Amersfoort zou de lokale publieke omroep mogen rekenen op ongeveer 160-duizend Euro per jaar. Dat is niet veel als je de eerder genoemde kosten serieus neemt, maar OK, niet meteen zeuren.
Het wordt wat anders als je weet dat de Gemeente Amersfoort dat bedrag heeft opgesplitst in twee -vrijwel gelijke- delen. De ene helft gaat naar de publieke zendgemachtigde, de andere helft wordt gebruikt als subsidiepotje voor burgers die journalistieke ambities hebben. Iemand met een goed plan voor een boek over het forenzenleven in de wijk Vathorst kan geld krijgen uit dat potje. Dat klinkt prima. Ja toch? Niet dan!
’t Nadeel van deze constructie is wel dat de lokale omroep slechts de helft van de van overheidswege bedachte Euro’s krijgt. Van die 80 mille kun je echt niet de vaste lasten en twee professionele krachten betalen.
Toereikend aanbod lokale media
De Nederlandse Vereniging van Gemeenten vindt het prima als het subsidiebedrag anders wordt besteed. Er is wel een beperking: als een college van B&W besluit om het bedrag te wijzigen, dan moet ze wel motiveren dat de lokale omroep hiermee -zoals wettelijk bepaald- ‘een toereikend media-aanbod’ kan verzorgen en continuïteit in de programmering kan waarborgen.
Ik heb eens geïnventariseerd welke functies er op het visitekaartje van de twee medewerkers zouden moeten staan: hoofdredacteur, journalist, manager, vrijwilligersbegeleider, techneut, initiator, netwerker, strateeg en visionair. Die laatste twee competenties zijn cruciaal in het snel veranderende medialandschap. Je zult begrijpen dat je zulke types niet voor dertigduizend Euro op de kop tikt.
De lokale omroep in Amersfoort is dan ook failliet. Dat is geen groot nieuws, want de baas van de lokale omroepen in Nederland, Marc Visch, zegt in een interview dat 75% van zijn leden de wettelijke taak niet kan uitvoeren. Dat geldt spijtig genoeg ook voor EVA, de lokale zendgemachtigde van Amersfoort.
Luis in de pels
De afgelopen maanden heb ik regelmatig gesproken met plaatselijke politici. Ze zijn vrijwel allemaal van mening dat Amersfoort een sterke lokale omroep nodig heeft. “De macht moet worden gecontroleerd.” “Er zijn waakhonden van de democratie nodig.” Je hoort Grote Woorden in die gesprekken. Goede Bedoelingen ook. Iedere politicus wil “sterke journalisten” die in de “haarvaten van onze samenleving” kruipen en het “lokale bestuur ter verantwoording roepen” als er iets mis gaat.
Dat soort gesprekken stemmen mij hoopvol. Het doet vermoeden dat er in de nieuwe partijprogramma’s een paragraaf wordt opgenomen over de bittere noodzaak van een publieke, lokale zendgemachtigde. Natuurlijk maken onze volksvertegenwoordigers daar ook een serieus bedrag op de begroting voor vrij. Let maar op: na 21 maart 2018 herrijst de lokale omroep in Amersfoort als een feniks uit de as. Er komen programma’s waarin politici uitleggen waarom ze doen wat ze doen. Iedereen houdt iedereen scherp en Amersfoort wordt er beter van. Nog beter. Was het maar vast 21 maart…..
Laatste adem
De laatste alinea is ironisch bedoeld. Ik geloof er namelijk geen fluit van dat de Amersfoortse politici plotsklaps meer geld gaan begroten voor de lokale omroep. Ze weten allemaal dat Omroep EVA bezig is met een paar laatste stuiptrekkingen, maar ze zijn niet echt van plan om het stervensproces te voorkomen (of te bespoedigen). Ik zal een fragment citeren uit een langdurig onderzoek dat de gemeente heeft gedaan naar de positie van de lokale omroep EVA:
Over de positie en het functioneren van EVA blijven zorgen bestaan. Dit betreft de bestuurlijke kracht van EVA en de mogelijkheden om onafhankelijke journalistiek te bedrijven (denk aan redactiecapaciteit, onderzoekscapaciteit, gebruik van burgerjournalisten, beperkte financiële middelen e.d.). Om daar de gewenste verbetering in te brengen, is het in de eerste plaats aan EVA om daarop interne maatregelen te nemen.
Er staat dus: het paard is bijna dood en wij gaan er niet aan trekken. Laten we hopen dat er een wonder gebeurt.
De oplossing volgt
Het is een beetje sneu om dit lange verhaal in mineur te eindigen. Dat ga ik ook niet doen, want ik denk dat er nog een heel zwak lichtje brandt aan het eind van de tunnel. Er is een oplossing. Een goede zelfs. Het zal wel wat flexibiliteit, durf en daadkracht vereisen, maar daarna huppelt ons metaforische paard weer vrolijk door de wei.
In het volgende blog ga ik op zoek naar de nieuwsgierigheid van de kijker, lezer en luisteraar. Wat moet je de burger eigenlijk bieden?
Lees blog 2: De toekomst van de lokale omroep
Lees blog 3: De kracht van de haarvaten
